Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken nói với CBS News hôm 6.3 rằng Washington đã “bật đèn xanh” cho các thành viên NATO cung cấp máy bay chiến đấu cho Ukraina. Ông Blinken phát biểu sau khi Tổng thống Ukraina Volodymyr Zelensky hối thúc các nhà lập pháp Mỹ can thiệp vào cuộc xung đột đang diễn ra với Nga.

Khi được hỏi liệu các thành viên NATO có thể bắt đầu gửi máy bay tới Ukraina hay không, ông Blinken cho biết “điều đó đã được bật đèn xanh”. Nhà ngoại giao hàng đầu của Mỹ sau đó nói rằng Washington đã làm việc với các quan chức Ba Lan để thay thế bất kỳ máy bay nào gửi đến Ukraina - có nghĩa là Mỹ sẽ thay thế mỗi máy bay Ba Lan giao cho Kiev bằng một chiếc của Mỹ.

Việc hỗ trợ cung cấp máy bay chiến đấu cho Ukraina là một động thái ở giữa việc can thiệp quân sự vào Ukraina và hành động trả đũa kinh tế thuần túy chống lại Nga. Chính phủ Kiev không giấu giếm mong muốn Mỹ can thiệp quân sự, khi Tổng thống Zelensky hôm 5.3 kêu gọi các nhà lập pháp Mỹ thực thi “vùng cấm bay” đối với Ukraina. Một biện pháp như vậy sẽ khiến Mỹ và bất kỳ đồng minh NATO sẵn sàng nào cam kết bắn hạ máy bay Nga, điều mà Mátxcơva đã tuyên bố rõ ràng rằng họ sẽ coi đó là một hành động chiến tranh.

Mỹ và NATO đã loại trừ vùng cấm bay, đồng thời nhiều lần tuyên bố sẽ không gửi quân tới Ukraina.

Tuy nhiên, việc chuyển giao máy bay chiến đấu cho Ukraina đến nay vẫn chưa được chứng minh là đơn giản. Liên minh Châu Âu đã cam kết đưa máy bay chiến đấu tới Ukraina vào cuối tháng trước, nhưng phải đối mặt với hai trở ngại đáng kể: Đầu tiên là tìm kiếm máy bay mà phi công Ukraina có thể bay, sau đó tìm các quốc gia sẵn sàng giao chúng từ sân bay của họ.

Không quân Ukraina sử dụng các máy bay MiG-29 và Sukhoi Su-24, Su-25 và Su-27 do Liên Xô thiết kế trong vai trò chiến đấu. Và với Su-25 được Bulgaria sử dụng và MiG-29 được Ba Lan, Bulgaria và Slovakia sử dụng, các máy bay này sẽ cần phải có nguồn gốc từ các quốc gia nói trên.

Máy bay chiến đấu MiG-29 của Ba Lan trong một cuộc duyệt binh ở Warsaw, Ba Lan năm 2015. Ảnh: Getty

Ngay sau thông báo của EU, Ba Lan tuyên bố sẽ không gửi máy bay đến Ukraina cũng như cho phép các sân bay của họ được sử dụng để giao hàng. Bulgaria và Slovakia sau đó tuyên bố sẽ không tham gia vào bất kỳ thỏa thuận nào, làm mất hiệu quả các kế hoạch cung cấp vũ khí của EU.

Tuy nhiên, tuyên bố của Ngoại trưởng Blinken hôm 6.3 cho thấy kế hoạch này có thể đã được hồi sinh, nhưng bởi Mỹ và Ba Lan chứ không phải EU. Ông Blinken không đưa ra bất kỳ dấu hiệu nào cho thấy máy bay Ba Lan có thể trên đường đến Ukraina trong thời gian sớm nhất, nhưng nói rằng các cuộc thảo luận giữa Washington và Warsaw đang “tích cực”.

Trong khi đó, Chủ tịch Hội đồng Châu Âu Charles Michel nhấn mạnh, viện trợ quân sự của EU cho Ukraina sẽ không bao gồm máy bay chiến đấu, điều mà Kiev khẳng định họ rất cần để chống lại cuộc tấn công của Nga.

Người đứng đầu cơ quan chính trị hàng đầu của EU xác nhận rằng Liên minh Châu Âu cam kết viện trợ quân sự 500 triệu euro (547 triệu USD) cho Kiev, trong đó 450 triệu euro (492 triệu USD) sẽ dành cho việc mua vũ khí.

“Nhưng các quỹ Châu Âu này sẽ không được sử dụng để tài trợ cho việc chuyển giao các máy bay chiến đấu cho Ukraina” - ông Michel lưu ý. Tuy nhiên, ông nói rằng số tiền này có thể được các quốc gia thành viên EU riêng lẻ sử dụng để cung cấp phụ tùng và thiết bị khác cho Không quân Ukraina.

Nga tiến hành chiến dịch quân sự đặc biệt vào Ukraina từ ngày 24.2 để bảo vệ Cộng hòa Nhân dân Donetsk và Lugansk - hai nước đã ly khai khỏi Ukraina vào năm 2014 và được Mátxcơva công nhận là các quốc gia độc lập vào tháng 2.

Mátxcơva cũng tìm cách "phi quân sự hóa" Ukraina, đồng thời cho biết muốn Ukraina chính thức trở thành một quốc gia trung lập, từ bỏ ý định gia nhập NATO.

Ukraina nói rằng cuộc tấn công của Nga là hoàn toàn vô cớ và kêu gọi cộng đồng quốc tế giúp đỡ.