Với tuổi đời hơn 50 năm, làng nghề lồng đèn truyền thống Phú Bình trải qua bao thăng trầm đến nay vẫn giữ gìn được vẻ đẹp văn hóa lâu đời mà ông, cha để lại. Các sản phẩm thủ công tinh xảo được sản xuất từ làng nghề đến nay vẫn được nhiều người yêu mến và lựa chọn mua về trang trí, tặng con cháu vào mỗi dịp Tết Trung Thu.

1. Làng nghề lồng đèn truyền thống Phú Bình - Làng nghề truyền thống của bao thế hệ

Cứ mỗi dịp Tết Trung Thu là xóm làng nghề lồng đèn truyền thống Phú Bình ở phường 5, quận 11, TP. Hồ Chí Minh lại trở nên nhộn nhịp, rộn ràng với các hoạt động sản xuất, buôn bán các mặt hàng thủ công phục vụ cho nhu cầu sắm sửa của người dân.

Theo lời kể của các nghệ nhân trong làng, nghề làm lồng đèn này có nguồn gốc từ làng nghề ở Bác Cổ, Nam Định, đến nay đã tồn tại được hơn 50 năm nhờ truyền thống cha truyền con nối. Đội ngũ nghệ nhân có cả người trẻ lẫn người lớn tuổi, thậm chí có nghê nhân năm nay đã gần 60 tuổi vẫn có thể tự tay chẻ tre, vẽ hoa văn trên những chiếc đèn ông sao với đủ hình dáng như các loại cá, tàu thủy, đèn kéo quân…

Nghề làm lồng đèn tại Phú Bình có nguồn gốc từ làng nghề ở Bác Cổ và đến nay đã duy trì được hơn 50 năm. 

Để sáng tạo ra được một chiếc lồng đèn hoàn chỉnh, người nghệ nhân phải trải qua hơn 10 công đoạn từ chẻ tre, kết kẽm, tạo hình, dán giấy, vẽ hoa văn...Việc lựa chọn nguyên liệu là công đoạn vô cùng quan trọng, khung đèn phải là nứa hay lồ ô và giấy dán phải có màu đỏ đẹp mắt. Đặc biệt, yếu tố quyết định làm nên nét đẹp riêng cho từng chiếc đèn nằm ở cách tạo hình, dán cùng những họa tiết trang trí trên đèn.

Có cả những người nghệ nhân lớn tuổi vẫn kiến trì gìn giữ nghề truyền thống.

Những sản phẩm thủ công ở làng nghề lồng đèn truyền thống Phú Bình nổi tiếng bởi phần trang trí tinh xảo, tỉ mỉ. Lớp giấy kính căng bóng, khung đèn uốn lượn cầu kỳ, sắc màu tươi thắm, những hoa văn trang trí bắt mắt…chính là những nét riêng khiến lồng đèn ở xóm làng nghề trở nên đặc biệt.

Phần trang trí tinh xảo, tỉ mỉ là điều khiến chiếc lồng đèn thủ công ở làng nghề Phú Bình trở nên đặc biệt. 

Nếu du khách có cơ hội du lịch TP. Hồ Chí Minh vào dịp cận kề Tết Trung Thu thì chắc chắn đừng bỏ lỡ cơ hội ghé thăm làng nghề lồng đèn truyền thống Phú Bình ở phường 5 để tận mắt quan sát các công đoạn làm đồ thủ công ấn tượng cũng như lựa chọn cho mình những chiếc đèn lồng xinh xắn về trang trí hoặc làm quà dành tặng người thân.

Để làm được một chiếc đèn lồng hoàn thiện, người nghệ nhân phải trải qua hơn 10 công đoạn. 

2. Giữ gìn làng nghề lồng đèn truyền thống Phú Bình

Những người nghệ nhân ở làng nghề lồng đèn truyền thống Phú Bình chia sẻ rằng: "Những người trót nặng nợ với nghề rồi thì khó bỏ lắm. Nghề truyền thống của làng nên chúng tôi đang cố gắng giữ gìn". Làng nghề từng có lúc trở thành nơi cung cấp lồng đèn lớn nhất miền Nam, tuy nhiên theo sự phát triển của thời đại, vai trò của chiếc đèn lồng bằng tre truyền thống hiện không còn vững vàng để tạo thu nhập như xưa dẫn đến việc nhiều hộ dân chuyển dần sang làm nghề khác.

Làng nghề Phú Bình từng có lúc trở thành nơi cung cấp lồng đèn lớn nhất miền Nam. 

Hiện nay, mỗi chiếc lồng đèn truyền thống có giá dao động từ 10.000 - 15.000 VND/chiếc nhỏ, 70.000 VND/chiếc lớn, tiền lãi chỉ chừng 2.000 - 5.000 VND/chiếc. Để sống được với nghề, nhiều nghệ nhân buộc phải lựa chọn làm thêm nghề khác để trang trải cuộc sống.

Hình ảnh chiếc đèn lồng ông sao gắn liền với tuổi thơ của bao thế hệ người Việt Nam. 

- Thay đổi để trở tồn tại:

Nhận thức được khó khăn và thách thức khi bảo tồn nghề truyền thống, nhiều nghệ nhân ở làng nghề lồng đèn truyền thống Phú Bình vẫn quyết tâm bám nghề bằng cách sáng tạo đa dạng mẫu mã, hình thức; học cách thức bán hàng trực tuyến để dễ tiếp cận thêm với nhiều đối tượng khách hàng, quảng bá hình ảnh lồng đèn truyền thống rộng rãi đến công chúng, đồng thời giúp quá trình buôn bán cũng trở nên tiện lợi hơn…

Ngày nay, làng nghề đã sáng tạo thêm nhiều mẫu mã đèn lồng để phù hợp hơn với thị hiếu người dân. 

Trước sự phát triển của những sản phẩm lồng đèn điện tử, những sản phẩm thủ công phải không ngừng thay đổi để phù hợp với thị hiếu công chúng. Sự thay đổi này vừa đảm bảo giữ gìn được nét đẹp văn hóa truyền thống, vừa mang tính thẩm mỹ, sáng tạo để khách hàng cảm thấy mới mẻ, hấp dẫn.

Hiện nay, bên cạnh đèn ông sao truyền thống, để đáp ứng nhu cầu và thị hiếu của người tiêu dùng, những nghệ nhân ở làng nghề lồng đèn truyền thống Phú Bình TP.HCM còn sáng tạo ra nhiều loại lồng đèn với hình thức đa dạng hơn xưa như hình 12 con giáp, những nhân vật hoạt hình ngộ nghĩnh, bắt mắt hay hình Bác Hồ, hình biển đảo quê hương…mang tính chất giáo dục trẻ em.

Những mẫu mã sản phẩm thủ công đa dạng phục vụ cho nhu cầu sắm sửa của người dân dịp tết Trung Thu. 

- Ý nghĩa văn hóa của những chiếc đèn lồng truyền thống:

Hình ảnh chiếc lồng đèn tre với lớp bóng kính đỏ gắn liền với tuổi thơ của bao thế hệ người Việt Nam. Tuy đèn lồng truyền thống ngày nay không còn giữ được vị thế như xưa nhưng vẫn có một bộ phận khách hàng còn yêu nét văn hoá cổ truyền và tìm đến xóm nhỏ này để lựa chọn những sản phẩm thủ công tinh xảo, đẹp mắt về trang trí hoặc tặng cho người thân, con cháu.

Các nghệ nhân ở làng nghề lồng đèn truyền thống Phú Bình cho biết, vài tháng trước Tết Trung Thu có nhiều thương lái và các bạn trẻ đã tìm đến để đặt hàng các sản phẩm thủ công. Điều này cho thấy rằng, những chiếc lồng đèn vẫn được nhiều người quan tâm, trân trọng, góp phần giữ gìn nét đẹp văn hóa lâu đời không bị mai một theo thời gian.

Du khách tham gia tour du lịch TP. Hồ Chí Minh nếu có mong muốn tìm hiểu văn hóa truyền thống thì có thể lựa chọn làng nghề Phú Bình làm điểm dừng khám phá. Trong quá trình ghé thăm, bạn sẽ có cơ hội được quan sát từng công đoạn mà người nghệ nhân làm ra một chiếc đèn thủ công xinh xắn, lắng nghe những câu chuyện thăng trầm về nỗ lực bám nghề và tự tay lựa chọn những sản phẩm tinh xảo về làm quà tặng người thân dịp Tết Trung Thu.