Ngày 20-3, Hãng tin AP dẫn lời ông Aquilino nói rằng Trung Quốc đã quân sự hóa hoàn toàn ít nhất 3 trong số các hòn đảo mà nước này đã bồi đắp từ các đá và xây dựng trái phép trên Biển Đông.
"3 đảo" bị Bắc Kinh quân sự hóa mà đô đốc Mỹ đề cập là Đá Vành Khăn, Đá Subi và Đá Chữ Thập tại quần đảo Trường Sa thuộc chủ quyền của Việt Nam.
Các "đảo" này đã được Trung Quốc trang bị hệ thống tên lửa phòng không và chống hạm, thiết bị gây nhiễu và laser, cùng các máy bay chiến đấu.
"Họ đã thúc đẩy tất cả năng lực và việc tăng cường vũ khí hóa đang gây bất ổn cho khu vực", ông Aquilino nói. Ông cho rằng động thái của Trung Quốc đi ngược lại cam kết của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình rằng Bắc Kinh sẽ không biến các đảo nhân tạo trên Biển Đông thành căn cứ quân sự.
Ông Aquilino trả lời Hãng tin AP từ trên máy bay do thám P-8A Poseidon của hải quân Mỹ bay gần các tiền đồn do Trung Quốc kiểm soát trên quần đảo Trường Sa của Việt Nam.
Trong suốt chặng bay, chiếc máy bay của Mỹ liên tục nhận cảnh báo xâm phạm từ phía Trung Quốc. "Hãy tránh xa ngay lập tức để tránh đánh giá sai lầm" là một trong các cảnh báo như vậy.
Tuy nhiên, máy bay của hải quân Mỹ đã bất chấp những cảnh báo này và tiếp tục hành trình của họ. "Đây là một máy bay hải quân Mỹ có quyền miễn trừ quốc gia (PV - không phải chịu sự điều chỉnh của thẩm quyền của một quốc gia khác). Máy bay chúng tôi đang tiến hành các hoạt động quân sự hợp pháp ngoài không phận của bất kỳ quốc gia ven biển nào", viên phi công Mỹ đáp lại cảnh báo của Trung Quốc.
Ảnh chụp các công trình trên Đá Vành Khăn thuộc quần đảo Trường Sa của Việt Nam mà Trung Quốc đã xây dựng phi pháp - Ảnh: AP
Viên sĩ quan chỉ huy hải quân Mỹ Joel Martinez, người chịu trách nhiệm phi hành đoàn trên chiếc P-8A Poseidon, nói một máy bay Trung Quốc đã bay gần chiếc máy bay Mỹ một cách nguy hiểm. Phía Mỹ đã phát cảnh báo nhắc nhở Trung Quốc tuân thủ các quy định về an toàn hàng không.
Khi chiếc P-8A Poseidon bay thấp ở độ cao 4.500m gần các thực thể do Trung Quốc chiếm đóng, các phóng viên AP thấy trên màn hình theo dõi giống như những thành phố thu nhỏ với các tòa nhà nhiều tầng, nhà kho, nhà chứa máy bay, đường băng, cảng biển.
Xung quanh là những cấu trúc màu trắng mà ông Aquilino nói là các thiết bị radar. Gần Đá Chữ Thập có khoảng 40 chiếc tàu đang neo đậu.
Ông Aquilino cho biết việc xây dựng các kho tên lửa, nhà chứa máy bay, hệ thống radar và các cơ sở quân sự khác trên Đá Vành Khăn, Đá Subi và Đá Chữ Thập dường như đã hoàn thành. Hiện chưa rõ Trung Quốc có tiếp tục xây dựng cơ sở hạ tầng quân sự ở các khu vực khác hay không.
Phía Trung Quốc chưa đưa ra phản ứng nào về các tuyên bố của đô đốc John C Aquilino và phía Mỹ.